De juiste hoeveelheid licht voor een werkplek

Goede verlichting op de werkvloer is van vitaal belang voor zowel de productiviteit als het welzijn van werknemers. Het juiste niveau van verlichting kan vermoeidheid verminderen, de concentratie verbeteren en de algehele sfeer op de werkplek positief beïnvloeden. Maar aan welke norm moet worden voldaan als het gaat om verlichting op de werkvloer?

De NEN-norm waarin de eisen voor werkplekverlichting zijn vastgelegd (NEN-EN 12464-1) is in september 2021 vernieuwd.

Uitleg over de werkplek

In tegenstelling tot vroeger is de norm voor werkplekverlichting nu opgedeeld in drie zones. Het taakgebied wordt tegenwoordig beoordeeld op zowel horizontale als verticale aspecten, en zelfs de hoek waaronder het licht valt wordt meegenomen om een driedimensionaal beeld van de verlichting te verkrijgen.

Gebieden die verlicht moeten worden, zijn taken en activiteitsgebieden, het directe omringende gebied en de achtergrond, muren, plafond en objecten in de ruimte. De verlichtingssterkte en de verdeling ervan op het taakgebied en op het directe omringende gebied hebben een grote invloed op hoe snel, veilig en comfortabel een persoon een visuele taak kan waarnemen en uitvoeren.

• Taakvlak | Werkgebied
• Directe omgeving |  0,5m rondom werkgebied
• Achtergrond | >3m buiten de directe omgeving

De nieuwe standaard specificeert de minimale verlichtingseisen voor individuele werkgebieden en houdt rekening met de taken die door de werknemers worden uitgevoerd. Hierbij worden drie verschillende metingen in beschouwing genomen:

1. Verlichtingssterkte (Lux)
2. Verblindingsgraad (UGR)
3. Kleurweergave-index (CRI)

Uitleg over de drie verschillende eisen.

Verlichtingssterkte (lux)
Lux is de eenheid van verlichtingssterkte en meet de hoeveelheid licht die op een bepaald oppervlak valt. Het wordt gemeten in lumen per vierkante meter (lm/m²). Daarnaast heb je ook Candela, wat de lichtsterkte aangeeft in een bepaalde richting.

• Lux | vertelt je hoe helder het licht is waar je het nodig hebt;
• Lumen | vertelt hoeveel licht er in totaal wordt uitgestraald;
• Candela | vertelt hoe geconcentreerd het licht is in een specifieke richting.

Verblindingsgraad (UGR)
De UGR kwantificeert de mate waarin armaturen en lichtbronnen ongemak kunnen veroorzaken. Om directe verblinding te voorkomen, geven tabellen de verblindingsgraad aan van een lichtarmatuur, bekend als de UGR of 'Unified Glare Rating'. Dit is een maatstaf voor de mate van verblinding die kan optreden als gevolg van de verlichting in een ruimte. 

• Directe verblinding | Afkomstig van de armatuur, met direct zicht.
• Indirecte verblinding | Afkomstig van bijvoorbeeld het computerscherm.

Voor kantoorruimtes wordt bijvoorbeeld een maximum van UGR<19 aanbevolen.

Toelichting:
Strikt genomen bestaat er niet zoiets als een armatuur die volledig voldoet aan een bepaalde UGR-waarde. Als een bepaalde waarde wordt geclaimd dan heeft dit betrekking op de omgeving en niet het product. De UGR waarde komt altijd tot stand binnen een lichtplan, het is dus geen producteigenschap.

Onze (licht)experts gebruiken geavanceerde software om de verlichtingseisen per ruimte te berekenen. Lees hier meer over in onze kennisbank.

Kleurweergave (CRI)
De kleurweergave-index (CRI) meet hoe kleuren eruitzien wanneer ze worden verlicht door een armatuur in vergelijking met natuurlijk zonlicht. Daglicht heeft een CRI van ongeveer 75, en nu geldt een minimale kleurweergave van meer dan 80 in de hele werkplek.

Richtlijnen verlichtingssterkte

De eisen voor verlichting van werkplekken zijn opgesteld in directe relatie met de ruimte waarin ze worden uitgevoerd. Hierin spelen ook enkele factoren in bepaalde mate mee waarop de aanbevolen (modified) waarde is opgesteld voor een creëren van een optimale verlicht werkplek.

Toelichting:
We presenteren de meest voorkomende situaties en omgevingen, waarbij we aandacht besteden aan het gedeelte waar taken en activiteiten worden uitgevoerd, oftewel de 'taakvlak'. De voorwaarden voor het direct omringende gebied en de achtergrond, muren, plafond en objecten in de ruimte worden in dit artikel buiten beschouwing gelaten.

De ontbrekende gegevens zijn als volgt:

• Uniformiteit (U0)
• Gemiddelde cilindrische verlichtingssterkte (Ēm,z in lux)
  
• Minimale oppervlakte verlichtingssterktes voor muren (Ēm,wall in lux)
  
• Minimale oppervlakte verlichtingssterktes voor plafonds (Ēm,ceiling in lux)

Voor een volledig overzicht verwijzen wij u naar het officiële NEN-document, dat hier te vinden is.

Factoren die meespelen bij de aangepaste luxwaarde:
Onderstaand zijn redenen waarom de luxwaarde in een bepaalde ruimte hoger zouden moeten zijn dan de minimaal aanbevolen waarde. Dit wordt ook wel de 'modified value' genoemd, of de aangepaste luxwaarde voor specifiek werk.

• Visueel werk is cruciaal;
• Fouten zijn kostbaar om te corrigeren;
• Nauwkeurigheid, verhoogde productiviteit of verhoogde concentratie is van groot belang;
• Taakdetails zijn ongewoon klein van formaat of hebben een laag contrast;
• De taak wordt gedurende een ongewoon lange tijd uitgevoerd;
• Het werkgebied of activiteitsgebied heeft weinig daglichtvoorziening;
• De visuele capaciteit van de werknemer is onder het normale niveau.

Verkeerszones in gebouwen

Algemene ruimten in gebouwen

Parkeergarages

Kantooromgevingen

Horeca & Leisure

Retail/winkelomgevingen

Onderwijsgebouwen

Zorginstellingen (Algemeen)

Industriële omgevingen (Algemeen) 

Ook het lichtbeeld in uw (werk)omgeving verbeteren?

Wilt u zo min mogelijk verblinding of schittering in uw lichtontwerp? Onze lichtexperts helpen u bij alle vraagstukken, om uw gebouw zo duurzaam en efficiënt mogelijk te verlichten. Neem contact op met één van onze adviseurs en laat u informeren naar de mogelijkheden.

Toelichting:
We streven naar nauwkeurige en actuele informatie, maar het kan voorkomen dat de informatie na verloop van tijd verouderd, incorrect en/of incompleet is. Dit artikel is geen vervanging voor ons lichtadvies en er kunnen geen rechten aan worden ontleend.